In de psychologie is het Zeigarnik-effect een bekend fenomeen: we onthouden onafgemaakte taken beter dan afgeronde. Dit inzicht werd voor het eerst beschreven door de Russische psychologe Bluma Zeigarnik in de jaren 1920. Tijdens een experiment merkte zij op dat serveerders in een restaurant bestellingen beter konden onthouden zolang die nog niet waren afgerekend. Zodra de taak ‘af’ was, vervaagde die uit het geheugen.
Wat bleek: onafgemaakte taken veroorzaken een vorm van cognitieve spanning die pas afneemt wanneer een taak als voltooid wordt ervaren. Tot dat moment blijft de taak mentaal actief, zelfs als je er niet bewust mee bezig bent.
De mentale lus die het brein bezig houdt 🧠
In een moderne werkomgeving, met hoge prikkelbelasting, multitasking en continue informatiestromen, stapelen onafgeronde taken zich snel op. Elke openstaande taak of onduidelijke afspraak vormt een mentale 'loop' die het brein bezighoudt. Dit leidt tot:
- Verminderde focus. Je werkt met een ‘volle achtergrond’
- Verstoorde herstelmomenten. Je denkt tijdens vrije tijd nog aan werk
- Piekeren en verstoorde slaap. Mentale belasting blijft onbewust actief
- Langdurige stress en overbelasting. Chronisch openstaande ‘loops’ ondermijnen herstel
Psychologische verklaring: cognitieve dissonantie en spanningsreductie
Het Zeigarnik-effect hangt nauw samen met het principe van cognitieve dissonantie: mensen streven naar interne consistentie. Een onafgemaakte taak botst met het gevoel van orde of controle. Ons brein probeert die spanning op te lossen door aandacht te blijven geven aan de taak. Net zo lang totdat deze is afgerond.
In de context van werkstress betekent dit dat zelfs kleine onafgeronde handelingen (een ongelezen e-mail, een gemist belletje, een onafgemaakt rapport) mentale energie blijven kosten zolang ze niet expliciet geparkeerd, gepland of voltooid zijn.
Wat kun je zelf doen?
1. Werk met een takenlijst.
Gebruik een systeem waarin je niet alleen opschrijft wat je moet doen, maar ook bewust afvinkt wat klaar is. Dat helpt je brein om taken los te laten.
2. Rond taken af in behapbare stappen.
Een taak hoeft niet in één keer af te zijn. Deel grotere opdrachten op in kleine, concrete acties die je kunt markeren als ‘gedaan’. Zo voorkom je mentale overbelasting.
3. Sluit je werkdag bewust af.
Schrijf aan het eind van je dag op wat je hebt afgerond, wat nog openstaat en wat je morgen oppakt. Dit simpele ritueel helpt je systeem te ontspannen en voorkomt piekeren in de avond.
4. Train jezelf in ‘mentale afronding’.
Ook als een taak niet letterlijk klaar is, kun je jezelf aanleren om het mentaal ‘even te parkeren’. Een post-it op je bureau, een reminder in je agenda of een reflectiemoment helpt om los te laten wat nu niet af hoeft.
5. Zoek ondersteuning als je hoofd structureel vol blijft.
Ervaar je regelmatig onrust, een vol hoofd of heb je moeite met het stellen van prioriteiten? Dan kan coaching een waardevolle stap zijn om gezondere gewoontes aan te leren. Maak vrijblijvend kennis met onze coaches en werkwijze! We vertellen je graag meer.